مقدمه
عدسی های فتوکرومیک (Photochromic lenses) یکی از شاهکارهای فناوری عینک سازی مدرن هستند که ترکیبی از کارایی و راحتی را ارائه می دهند. این عدسی ها با قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش به طور خودکار از شفاف به تیره تغییر می کنند و بدین ترتیب مزایای یک عینک طبی و عینک آفتابی را در یک قاب واحد فراهم می آورند.
۱. عدسی فتوکرومیک چیست؟
عدسی فتوکرومیک گونه ای عدسی است که در شرایط عادی شفاف باقی می ماند، اما با تابش نور فرابنفش (UV) تاریک می شود. این فناوری طی سال ها در ترکیبات شیمیایی، مواد سازه ای و رنگ های متنوع توسعه یافته و توسط تولیدکنندگان گوناگون با روش های متفاوتی ارائه می شود.
۲. تاریخچه
– نخستین عدسی های فتوکرومیک در دههٔ ۱۹۶۰ تحت عنوان عدسی های شیشه ای ارائه شدند.
– نسخه های پلاستیکی در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ معرفی و به دلیل سبکی و تطبیق پذیری بیشتر، محبوبیت بیشتری یافتند.
۳. عدسی Transitions چیست؟
Transitions نام یک برند معروف عدسی های فتوکرومیک است که توسط شرکت PPG Industries (شرکت Pittsburgh Plate Glass) عرضه می شود. فناوری «ایمبیبینگ» (imbibing) در این عدسی ها اجازه می دهد رنگدانهٔ فتوکرومیک به زیر سطح جلویی عدسی نفوذ کند، بدون آنکه ضخامت مرکزی تغییر خاصی در خواص نوری ایجاد کند. مزیت این روش، یکنواختی رنگ در هر دو عدسی حتی در صورت اختلاف ضخامت بین آن هاست.
۴. عدسی Neochromes چیست؟
Neochromes برند دیگری از عدسی های فتوکرومیک است که توسط شرکت IOT تولید می شود. این عدسی ها مانند Transitions با سرعت بالایی نسبت به تغییرات نور واکنش نشان می دهند و محافظت کاملی در برابر اشعه های UVA و UVB فراهم می کنند.
۵. اسامی دیگر
عدسی های فتوکرومیک گاهی با نام های عدسی های نورسازگار (light-adaptive)، فوتوکروماتیک (photochromatic) یا عدسی های دارای تیرگی متغیر (variable tint) نیز شناخته می شوند.
۶. سازوکار عملکرد
– واکنش به نور UV: با تابش اشعهٔ UV، مولکول های حساس داخل عدسی تغییر ساختار می دهند و قابلیت جذب نور را افزایش می دهند که منجر به تیره شدن عدسی می شود.
– بازگشت به شفافیت: در غیاب نور UV (مثلاً در محیط های داخلی)، مولکول ها به ساختار اولیهٔ خود بازمی گردند و عدسی شفاف می شود.
– سرعت و شدت تغییر: سرعت فرآیند و درجهٔ تیرگی بسته به مادهٔ سازنده و دمای محیط متفاوت است؛ دماهای پایین تر تیرگی بیشتر اما بازگشت کندتر و دماهای بالاتر تیرگی کمتر اما بازگشت سریع تر را به همراه دارد.
۷. انواع مواد
– عدسی های پلاستیکی: حاوی رنگدانه های آلی (photochromic dyes) هستند که با شکست پیوند شیمیایی در حضور UV به مولکول هایی تبدیل می شوند که نور مرئی را جذب می کنند.
– عدسی های شیشه ای: دارای کریستال های نقره هالید (اغلب نقره کلرید) هستند که تحت تابش UV به نقرهٔ فلزی تبدیل و نور مرئی را جذب می کنند. بازگشت به حالت شفاف توسط ترکیب مس کلرید صورت می گیرد.
۸. عملکرد در خودرو
اکثر عدسی های فتوکرومیک در داخل خودرو عمل نمی کنند، زیرا شیشهٔ جلو UV را فیلتر می کند. اما عدسی هایی مثل Transitions XTRActive و DriveWear که نسبت به نور مرئی نیز واکنش نشان می دهند، در خودرو نیز تاریک می شوند.
۹. سرعت تغییر
– تیرگی: ۳۰–۶۰ ثانیه
– بازگشت به شفافیت: ۲–۳ دقیقه
۱۰. تأثیر دما
دمای پایین تر باعث تیرگی عمیق تر و بازگشت کندتر و دمای بالاتر تیرگی کمتر اما بازگشت سریع تر می شود.
۱۱. عمر مفید
به مرور زمان واکنش عدسی ها به نور UV تضعیف شده و ممکن است به رنگ زرد مایل شوند. معمولاً عملکرد مطلوب حداقل تا سه سال حفظ می شود.
۱۲. مزایا
– صرفه جویی در هزینه و راحتی (ترکیب دو عینک در یک قاب)
– محافظت کامل در برابر اشعه های مضر UVA و UVB
– فیلتر نور آبی و کاهش خیرگی
۱۳. معایب
– زمان لازم برای تغییر حالت
– عدم عملکرد کامل در خودرو (به جز مدل عدسی های ویژه)
۱۴. توصیه ها
عدسی های فتوکرومیک مناسب فعالیت هایی هستند که در آن ها محیط نوری متغیر است، مانند دوچرخه سواری، پیاده روی و ورزش های دست آزاد. همچنین برای افرادی که فضای داخلی و خارجی را به صورت متناوب طی می کنند یا دچار حساسیت نوری هستند، مناسب اند.
برای خرید عدسی های فتوکرومیک از مجموعه ام او سی مشهد میتوانید از اینجا اقدام نمائید.
