چکیده: عدسی های بلوکات و بلوکنترل ، که هدف آن ها کاهش خستگی چشم ناشی از استفاده طولانی از صفحات دیجیتال، بهبود کیفیت خواب، و حفاظت از سلامت شبکیه و ماکولاست، طی دهه گذشته به یکی از پرطرفدارترین ابزارهای به ظاهر مراقبتی در برابر نور مصنوعی تبدیل شده اند. این مقاله به بررسی جامع و گسترده ای از شواهد علمی موجود در مطالعات کنترل شده تصادفی (RCT) و مرورهای نظام مند می پردازد تا میزان اثربخشی واقعی عدسی های بلوکات و بلوکنترل را در زمینه های مختلف ارزیابی کند. نتایج تحلیل ها نشان می دهد که تاکنون شواهد بالینی قابل اتکایی در تأیید مزایای ادعاشده این عدسی ها وجود ندارد. بررسی های انجام شده همچنین پیامدهای روانی، ارگونومیکی و بیولوژیکی مرتبط با استفاده از صفحات دیجیتال را مورد توجه قرار داده است.
مقدمه: نور آبی بخش مهمی از طیف نور مرئی (با طول موج بین 400 تا 500 نانومتر) محسوب می شود که دارای انرژی بالا و نفوذپذیری قابل توجهی در بافت های چشم است. منابع طبیعی نور آبی شامل نور خورشید و منابع مصنوعی آن شامل صفحه نمایش های LED، مانیتورها، گوشی های هوشمند، لامپ های فلورسنت و دستگاه های نوری دیگر هستند.
در سال های اخیر، با افزایش استفاده از وسایل دیجیتال در زندگی روزمره و دغدغه های مربوط به اثرات بالقوه نور آبی بر بینایی و چرخه خواب، محصولات متنوعی نظیر عدسی های بلوکات و بلوکنترل وارد بازار شده اند. همانطور که پیش تر ذکر شد این عدسی ها با عنوان هایی مانند بلوکات، بلوکنترل و یا بلوپروتکت یا حتی بلوبلاکر شناخته می شوند.
از جمله ادعاهای رایج در مورد عدسی های بلوکات و بلوکنترل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش خستگی چشم ناشی از استفاده مداوم از نمایشگرها
بهبود عملکرد بینایی در شرایط نوری دشوار
حفاظت از شبکیه در برابر آسیب های فوتوشیمیایی بلندمدت
بهبود کیفیت خواب با کاهش تأثیر نور آبی بر ترشح ملاتونین
این مقاله بر اساس تحلیل یافته های مطالعات بالینی و مرورهای نظام مند معتبر، اثربخشی واقعی این عدسی ها را مورد بررسی قرار می دهد.
1. بررسی تأثیر بر عملکرد بینایی: یکی از اصلی ترین ادعاهای مطرح شده درباره عدسی های بلوکات و بلوکنترل، بهبود عملکرد بینایی است. در مطالعات مختلف، شاخص هایی نظیر حساسیت به کنتراست، تمایز رنگ، دید در نور کم، و کاهش درخشش بررسی شده اند. در یک مطالعه با طراحی متقاطع که توسط Leung و همکاران انجام شد، 80 کاربر رایانه در دو رده سنی (18-30 و 40-55 سال) مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، سه نوع عدسی شامل عدسی شفاف، عدسی قهوه ای جذب کننده نور آبی، و عدسی با پوشش بازتاب دهنده نور آبی مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج این مطالعه نشان داد که هیچ تفاوت آماری معناداری در حساسیت کنتراست یا تمایز رنگی میان سه گروه مشاهده نشد. به علاوه، اثر سن بر عملکرد بینایی در این زمینه معنادار نبود. نتایج یک پرسش نامه 13 آیتمی در خصوص عملکرد دید نیز نشان داد که بیشتر پاسخ دهندگان تغییری احساس نکرده اند و تنها در حوزه هایی مانند کاهش بازتاب، دید در صفحه نمایش رایانه و تلفن همراه، بهبودی جزئی گزارش شده است. با این حال، در همان حوزه ها نیز حدود 18٪ از پاسخ دهندگان از افت عملکرد گزارش داده اند. بنابراین، یافته های این مطالعه نتوانستند از ادعای بهبود عملکرد بینایی با استفاده از عدسی های ضد نور آبی پشتیبانی کنند.
2. بررسی تأثیر بر خستگی چشم: خستگی چشم یا “استنپنی بینایی” یکی از شایع ترین شکایات کاربران تجهیزات دیجیتال است. در مطالعه ای توسط Lin و همکاران، 36 شرکت کننده به طور تصادفی در سه گروه (عدسی با فیلتر بالا، عدسی با فیلتر پایین، و عدسی بدون فیلتر نور آبی) تقسیم شدند. پس از انجام وظیفه ای دوساعته با کامپیوتر، فرکانس هم جوشی نوری (CFF) به عنوان شاخص عینی خستگی چشم و یک پرسش نامه 15 آیتمی برای ارزیابی خستگی چشمی استفاده شد.
تحلیل نتایج نشان داد که تنها در مورد احساس خارش چشم تفاوت آماری معنی دار بین گروه ها وجود دارد، که به سختی می توان آن را به خستگی چشمی نسبت داد. سایر شاخص های عینی و ذهنی تفاوت محسوسی نشان ندادند. همچنین روش تحلیل استفاده شده (مبتنی بر میانگین) برای داده های دوگزینه ای پرسش نامه مناسب نبود و بازتحلیل با استفاده از نسبت ریسک نشان داد که تنها یک آیتم دارای تفاوت معنادار بود.
3. بررسی تأثیر بر کیفیت خواب: نقش نور آبی در سرکوب ترشح ملاتونین و تأثیر بر چرخه خواب-بیداری از جمله موضوعات بحث برانگیز است. یک مطالعه توسط Burkhart و Phelps نشان داد که استفاده از عدسی های کهربایی با قابلیت مسدودسازی نور زیر 550 نانومتر به مدت سه ساعت پیش از خواب، به بهبود کیفیت خواب کمک می کند. با این حال، ابزارهای استفاده شده برای اندازه گیری کیفیت خواب اعتبار علمی نداشتند و تفاوت های اولیه بین گروه های مداخله و کنترل، اعتبار نتایج را کاهش می دهد.
در مقابل، مطالعه دیگری توسط Leung و همکاران، تفاوت معناداری در کیفیت خواب بین گروه ها گزارش نکرد. همچنین، تحلیل تفاوت میانگین ها نشان داد که عدسی های بلوکات و بلوکنترل و عدسی های قهوه ای تفاوت محسوسی نسبت به عدسی های شفاف نداشتند.
4. بررسی سلامت ماکولا و شبکیه: یکی از مهم ترین نگرانی های مطرح شده درباره نور آبی، اثرات احتمالی آن بر ساختار ماکولا و بروز دژنراسیون ماکولا در طولانی مدت است. با این حال، در جستجوی جامع مرور نظام مند منتشرشده توسط Cochrane در سال 2023، هیچ مطالعه RCT واجد شرایطی برای ارزیابی این اثرات یافت نشد. مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی وجود دارند که سطوح بسیار بالایی از نور آبی را مضر می دانند، اما این شرایط قابل تعمیم به سطح قرارگیری در معرض نور صفحات دیجیتال نیست.
5. مرور نظام مند Cochrane: مرور Cochrane شامل 17 مطالعه RCT با نمونه هایی از 5 تا 156 نفر و دوره های پیگیری کوتاه مدت بود. بسیاری از مطالعات به دلیل عدم کورسازی ارزیاب ها و شرکت کنندگان، دارای ریسک بالای سوگیری بودند. نتایج به طور کلی حاکی از آن بود که تفاوت معناداری در امتیاز خستگی چشم یا شاخص CFF بین عدسی های بلوکات و بلوکنترل و عدسی های معمولی وجود ندارد. شواهد مرتبط با تأثیر بر کیفیت خواب نیز متناقض بود و قابلیت استنتاج علمی نداشت.
6. دیدگاه نهادهای علمی و حرفه ای: آکادمی چشم پزشکی آمریکا (AAO) در مقاله ای در سال 2021 اعلام کرد که شواهد کافی برای حمایت از استفاده از عدسی های فیلترکننده نور آبی وجود ندارد. این سازمان اعلام کرده که خستگی چشم بیشتر ناشی از کاهش دفعات پلک زدن، فاصله نامناسب چشم با نمایشگر و استفاده طولانی است، نه مستقیماً ناشی از نور آبی.
7. تأثیرات روانی و ارگونومیکی: نحوه استفاده ما از وسایل دیجیتال نقش مهمی در بروز ناراحتی های چشمی دارد. نزدیک بودن صفحه نمایش، نور بازتابی، خیره شدن طولانی، و کم تحرکی از جمله عوامل مؤثر هستند. مطالعات همچنین نشان داده اند که تغییرات جزئی در شرایط ارگونومیکی و استراحت های منظم چشم (مانند قانون 20-20-20) تأثیر مثبتی در کاهش ناراحتی چشمی دارند.
نتیجه گیری: با توجه به مرور شواهد علمی موجود، عدسی های بلوکات و بلوکنترل نمی توانند به عنوان روشی اثربخش برای کاهش خستگی چشم، بهبود کیفیت خواب یا ارتقاء عملکرد بینایی در بزرگسالان تلقی شوند. همچنین، داده های معتبری برای حمایت از نقش محافظتی این عدسی ها در برابر آسیب های ماکولا وجود ندارد. توصیه می شود افراد برای حفظ سلامت بینایی خود از راهکارهایی نظیر تنظیم فاصله با نمایشگر، استفاده از نور محیطی مناسب، استراحت منظم چشم، و استفاده از عینک آفتابی با محافظ UV در فضای باز بهره بگیرند.
منابع:
1. Lawrenson JG, Hull CC, Downie LE. The effect of blue-light blocking spectacle lenses on visual performance, macular health and the sleep-wake cycle: a systematic review of the literature. *Ophthalmic Physiol Opt.* 2017;37(5):514–532. doi:10.1111/opo.12389
2. Singh S, Downie LE, Anderson AJ. Do Blue Blocking Lenses Reduce Eye Strain From Extended Screen Time? A Double-Masked, Randomized Controlled Trial. *Am J Ophthalmol.* 2021;226:243–251. doi:10.1016/j.ajo.2021.02.017
3. Leung TW, Li RW, Kee CS. Blue-Light Filtering Spectacle Lenses: Optical and Clinical Performances. *PLoS One.* 2017;12(1):e0169114. doi:10.1371/journal.pone.0169114
4. Lin JB, Gerratt BW, Bassi CJ, Apte RS. Short-Wavelength Light-Blocking Eyeglasses Attenuate Symptoms of Eye Fatigue. *Invest Ophthalmol Vis Sci.* 2017;58(1):442–447. doi:10.1167/iovs.16-20786
5. Downie LE, Keller PR, Busija L, et al. Blue-light filtering spectacle lenses for visual performance, macular health and circadian rhythm: a systematic review of randomized controlled trials. *Cochrane Database Syst Rev.* 2023;8(8):CD013792. doi:10.1002/14651858.CD013792.pub2
6. American Academy of Ophthalmology. Should You Be Worried About Blue Light? [Internet]. 2021. Available from: https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/should-you-be-worried-about-blue-light
7. Kwon K. Do Blue-Light Glasses Help with Eyestrain? *Scientific American.* 2023. Available from: https://www.scientificamerican.com/article/do-blue-light-glasses-help-with-eyestrain/
8. Singh S, Anderson AJ, Downie LE. Sorry, those blue-blocking lenses probably won’t help your digital eye strain. *Pursuit by University of Melbourne.* 2024 Mar 25. Available from: https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/sorry-those-blue-blocking-lenses-probably-won-t-help-your-digital-eye-strain
9. ZEISS Vision Care. Blue light: the good and the bad. [Internet]. Available from: https://www.zeiss.com/vision-care/en/eye-health-and-care/understanding-vision/blue-light-the-good-and-the-bad.html
10. Henriksen TEG, Grønli J, Assmus J, et al. Blue-blocking glasses as additive treatment for mania: Effects on actigraphy-derived sleep parameters. *J Sleep Res.* 2020;29(5):e12984. doi:10.1111/jsr.12984
11. Knufinke M, Fittkau-Koch L, Møst EIS, Kompier MAJ, Nieuwenhuys A. Restricting short-wavelength light in the evening to improve sleep in recreational athletes – A pilot study. *Eur J Sport Sci.* 2019;19(6):728–735. doi:10.1080/17461391.2018.1544278
12. West KE, Jablonski MR, Warfield B, et al. Blue light from light-emitting diodes elicits a dose-dependent suppression of melatonin in humans. *J Appl Physiol.* 2011;110(3):619–626. doi:10.1152/japplphysiol.01413.2009
13. Niwano Y, Iwasawa A, Tsubota K, et al. Protective effects of blue light-blocking shades on phototoxicity in human ocular surface cells. *BMJ Open Ophthalmol.* 2019;4(1):e000217. doi:10.1136/bmjophth-2018-000217
14. Wang Y, Zhang M, Sun Y, et al. Role of short-wavelength blue light in the formation of cataracts and the expression of caspase-1, caspase-11, Gasdermin D in rat lens epithelial cells. *BMC Ophthalmol.* 2020;20:289. doi:10.1186/s12886-020-01565-z
15. DataReportal. Digital 2022: Global Overview Report. VisionCenter.org; 2022. Available from: https://datareportal.com/reports/digital-2022-global-overview-report
عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل، عدسی های بلوکات و بلوکنترل
